Rhea americana (Linnaeus, 1758)

Tekst door Jaap Korten

Verspreidingsgebied
Het midden van Zuid-Amerika.
Met name oost en zuid Brazilië, noord en midden Argentinië, Bolivia en Paraguay.

Leefgebied
In hun oorsprongsgebied leven de nandoes in groepen op open vlakten met hier en daar struiken om te kunnen schuilen. Dat zijn de pampa’s in Argentinië en Paraguay en de cerrado, een savanneachtig gebied, in Brazilië.
Zij eten hoofdzakelijk plantaardig voedsel en ook wel insecten.

Beschrijving
Nandoes lijken wat uiterlijk betreft op struisvogels, maar zijn veel kleiner. Uit DNA onderzoek blijkt dat ze nauw verwant zijn. Nandoes hebben als wildkleur een grijzige bevedering met bruine en zwarte accenten. Een zwarte tekening aan de onderzijde van de hals en borst. En een vaalwitte buik. De veren op het lichaam zijn lang en dun. De lange hals heeft korte lichtgrijze veren. Nandoes hebben lange, vrij krachtige en onbevederde poten met drie tenen met flinke nagels.
De snavel is spitser dan van de struisvogel en de emoe. De ogen zijn licht grijsblauw.

Het schedeldak is zwart gekleurd en de gehooringang is duidelijk afgetekend zichtbaar. Nandoes hebben een hele kleine korte staart, die schuil gaat in de afhangende veren.

Mannetjes en vrouwtjes zijn moeilijk van elkaar te onderscheiden. Maar het volwassen mannetje, de haan, heeft meer zwart onderaan de hals en borst dan het vrouwtje, de hen, en is wat groter en zwaarder. Het geslacht kan door middel van DNA techniek op veren worden vastgesteld. Daarnaast geeft het gedrag van de volwassen haan tegen de broedtijd uitsluitsel.

Soorten/ondersoorten/mutaties
Van de nandoe (Rhea americana) worden de volgende ondersoorten beschreven:

• Rhea americana albescens Lynch & Holmberg, 1878
• Rhea americana americana (Linnaeus, 1758)
• Rhea americana araneipes Brodkorb, 1938
• Rhea americana intermedia Rothschild & Chubb, 1914
• Rhea americana nobilis Brodkorb, 1939

Van de Nandoe bestaan in avicultuur ook witte mutanten.
Ook bestaat er nog de soort Darwin's nandoe (Pterocnemia pennata).

Lengte en gewicht
Max. lengte rechtop: 120 - 150cm.
Gewicht: +/- 25-30 kg
Een volwassen nandoe is dus beduidend kleiner en lichter dan een struisvogel.

Levensverwachting
Nandoes zijn sterke, niet veeleisende vogels, die bij goede verzorging en hygiëne niet snel ziek worden.

In beschermd milieu leeft de nandoe langer dan in de vrije natuur en kan wel 20 jaar oud worden.

In oorspronkelijk leefgebied: 8-10 jaar.
In beschermd milieu: 15-20 jaar.

Huisvesting
In beschermd milieu dient er om het nandoe-verblijf een stevige afrastering te zijn van 150 cm hoog. En een binnenverblijf dat bescherming biedt tegen slechte weersomstandigheden.

Toch blijven nandoes bij regen en koud weer vaak buiten liggen. Ze zijn goed winterhard en bestand tegen ons klimaat. Van nature zijn ze een steppe landklimaat gewend, met overdag warm en s’nachts koud.

Wanneer de buitenruimte beperkt is zal het gras worden opgegeten en de grond kapot gelopen.

Kweek
Eén nandoe-haan kan het beste met 2-3 nandoe-hennen worden samengehouden.
Ze zijn geslachtsrijp op 2-3 jarige leeftijd.

In de broedtijd, in april en mei, maakt het mannetje een nest in een kuil op de grond.

De haan baltst door de veren op zijn kop op te zetten en parmantig met iets afhangende vleugels rond te stappen. Door met de nek over zijn rug te zwaaien en de vleugels te spreiden en ermee te klapperen. En maakt een diep, verdragend geluid dat klinkt als een enorme Oe-hoe uil.

Een hen legt zo’n 10-15 geelgekleurde eieren, die door de haan in het nest worden gerold.

Bij het houden van meerdere hennen komen er zo teveel eieren in het nest.
Overtallige eieren dienen te worden verwijderd.

Alleen de haan broedt de eieren uit en kan er slechts 15-18 stuks goed bebroeden.
De hennen doen daar niet aan mee! De haan jaagt de vrouwtjes zelfs weg.

Vanwege de kuil in de grond bestaat het gevaar dat bij veel regenval in ons klimaat, het nest vol met water loopt!
De broedtijd duurt 6 weken.
Tijdens het broedseizoen kunnen nandoe-hanen wat vervelend en zelfs wat agressief zijn.

Na het uitkomen van de eieren verzorgt alleen de haan de kuikens. De vrouwtjes kijken er totaal niet naar om en proberen de jongen zelfs te pikken. Het is zelfs beter de hennen te scheiden. De jongen zijn nestvlieders, bruin en geel gestreept van kleur.

Gedrag
Zoals alle loopvogels kan ook de nandoe niet vliegen.

Nandoes hebben wel redelijk grote vleugels, maar door de slappe veren en afwezigheid van slagpennen kan er niet voldoende lucht mee verplaatst worden om te vliegen.

Zij hebben wel hele krachtige poten, met drie tenen, waarmee ze gedurende een korte tijd zelfs een snelheid kunnen behalen van wel 60 km per uur.

Zij kunnen grote stappen en sprongen maken. Hun vleugels dienen dan voor het bewaren van hun evenwicht en helpen mee bij het maken van enorm snelle, haakse bochten.

Nandoes zijn nieuwsgierig en pikken met hun snavel naar alles van hun gading.
Dat kunnen dus onbedoeld ongewenste voorwerpen zijn en vingers of kleurige kleding.

Bij verandering van locatie en tijdens vervoer zijn ze stressgevoelig en kunnen daardoor oververhit raken.

Voedsel
Bij dierspeciaalzaken zijn speciale loopvogelkorrels te koop voor dagelijks gebruik.
Dit voer kan het beste worden aangevuld met luzernekorrels, luzernehooi, pluimveekorrel en gemend graan. Daarnaast gras, groenvoer en fruit. Ook lusten ze graag wat brood.
Daardoor ontstaat er een gevarieerd dieet.
Kuikens en jonge nandoes mogen niet te snel groeien en hebben veel bewegingruimte nodig. Er is loopvogel opfokkruimel te koop. Het is belangrijk dat de jonge vogels ruim voldoende groenvoer wordt verstrekt.

Het verdient aanbeveling nandoes twee maal per dag te voeren. Voor een goede spijsvertering hebben ze maagkiezels nodig.
Schoon vers drinkwater dient altijd aanwezig te zijn.
Nandoes drinken door het water met hun onderste snavel op te scheppen.

Status
In het oorsprongsgebied zijn de nandoes niet bedreigd, ondanks de oprukkende landbouw.
In Nederland worden nandoes gehouden in dierentuinen, vogelparken, op kinderboerderijen en als hobbydier.
Van alle loopvogels, zoals de emoe uit Australië en de struisvogel uit Afrika, wordt de nandoe het meest door particulieren gehouden.

Wetgeving
In Nederland mogen nandoes (Rhea americana) als hobbydier gehouden worden en hoeven niet te worden geregistreerd. Voor de Darwins nandoe (Pterocnemia pennata) zijn wel CITES papieren vereist.