Gezondheidszorg tragopanen

Tekst en foto's door André van der Wielen (voorheen eigenaar van Tragopanerie "De Valendries"), fam.vanderwielenwanadoo.nl

In dit hoofdstuk wil ik een paar voorkomende aandoeningen beschrijven die samen gaan met het houden van tragopanen en andere vogels.

Hoe te handelen met zieke vogels ?
Om zieke vogels te herkennen moeten we eerst weten hoe gezonde vogels er uit zien.
Een geregelde observatie van een aantal vogels van de zelfde soort leert ons welke vogels in vergelijking met de anderen een minder goede conditie hebben.
We kunnen de vogels het beste observeren indien ze zich onbespied voelen, omdat ze dan hun ware aard tonen.
Zieke vogels moet men uit de volière verwijderen en apart zetten, dit om verspreiding van ziektekiemen te voorkomen.

Hoe ziet men wanneer een fazant ziek is?

• Vogel gaat bol zitten omdat de warmteregulatie is verstoord en hij zal in de regel minder voer opnemen dan normaal, na verloop van tijd zal ze moeite hebben de lichaamstemperatuur op peil te houden. Om zichzelf zo goed mogelijk van de omringende lucht te isoleren worden de veren iets opgezet.
• Te mager rond het borstbeen
• Lever duidelijk zichtbaar (gele huidskleur)
• Duidelijke zwelling van de buik door zwelling van de darmen
• Ademhalingsproblemen, ademen met open snavel
• Laten hangen van de vleugels
• Veel slapen
• Diaree

Ziekteverwekkers:

• bacteriën (dit zijn eencellige micro-organismen)
• virussen (worden in levende cellen gerepliceerd waardoor deze cellen meestal afsterven)
• schimmels
• protozoën (eencellige dieren, zijn microscopisch klein)
• wormen
• insekten

Salmonellose (paratyphus)

Komt behalve bij vogels ook bij vele andere diersoorten en bij de mens voor.
Bij vogels treffen we het vooral bij duiven en kanaries, en in mindere mate bij parkieten en papegaaien aan, het zijn dan voornamelijk de geïmporteerde papegaaiachtigen waarbij Salmonellose voorkomt.
Deze ziekte wordt veroorzaakt door de Salmonella bacterie.
Besmetting: kan geschieden via reismanden, transportkisten, ontlasting, speeksel, via de eierstok op het broedei, insekten, ratten en muizen.
Symptomen: vogel zit met opgezette veren. Door darminfectie welke met diarree gepaard gaat, is de cloaca met ontlasting besmeurd. De ontlasting is meestal groenachtig en waterig, soms zijn er ademhalingsmoeilijkheden door een bijkomende longontsteking.
Behandeling: zieke vogels apart opkooien en worden behandeld met een tetracycline of sulfamezathine 33%. Hok moet worden ontsmet

Virussen hebben geen eigen stofwisseling, zij hebben een levende cel nodig om zich te kunnen vermeerderen. Buiten een levende cel gaan de meeste virussen binnen korte tijd ten gronde, behalve o.a. het pokken-difterie virus. Om virussen te kweken is levend materiaal nodig. Men gebruikt bij de bereiding van entstoffen bebroede kippeëieren.
Indien virussen een vogel hebben besmet en in cellen zijn opgenomen zijn ze niet meer te bestrijden.
De meest voorkomende virusziekten zijn:

Pseudovogelpest

Is een gevreesde ziekte bij het bedrijfspluimvee, bij siervogels en watervogels komt deze ziekte voor.
Het zijn voornamelijk de pas geïmporteerde vogels die met deze ziekte besmet kunnen zijn.
Besmetting: het virus wordt via de lucht, de mens, transportkisten enz. overgebracht.
Symptomen: ademhalingsstoornissen, die met reutelende geluiden gepaard kunnen gaan, bolzitten, traagheid, diarree en in ernstige gevallen kunnen kop, hals en poten verlammingsverschijnselen vertonen.
Behandeling: van deze ziekte verdachte vogel meteen apart zetten en dierenarts waarschuwen.
Deze zal de ontlasting en het bloed op virussen respectievelijk antistoffen onderzoeken, hij zal maatregelen nemen die verdere verspreiding van vogelpest moeten voorkomen

Aspergillose

Wordt nogal eens bij papegaaiachtigen gevonden maar ook bij fazanten, gedijt het beste in stoffige, vochtige, warme omgeving. Het nestmateriaal in broedkorven is dus een plaats waar deze schimmel goed gedijt.
Symptomen: ademhalingswegen worden aangetast, oogleden kunnen ontstoken raken en de vogel kan de kop naar één kant op draaien, wordt lusteloos, vermagert, kan door ademnood stikken.
Behandeling: is moeilijk te bestrijden, het ontsmetten van verblijven voor en na het broedseizoen en het vermijden van vochtige, broeierige plekken is van het grootste belang.

Coccidiose

Wordt zowel bij fazanten als kwartels vastgesteld, maar ook bij tal van andere soorten vogels. In de maag komen parasieten vrij en deze nestelen zich o.a. in de darmwand en gaan zich vermeerderen. De darmwand wordt aangetast, waardoor de vogel bovendien door allerlei micro-organismen geïnfecteerd kan worden.
Besmetting: alleen via de mest, regelmatig de hokken schoonhouden.
Symptomen: vogel zit bol, is suffig slaapt veel, vogel vermagert, dikke darmen met bloedingen op de darmen.
Behandeling: met een sulfa preparaat bijvoorbeeld EsB3.

Atoxoplasmose (lankesterella)

Is een bepaalde vorm van coccidiose die voorkomt bij zeer veel vogelsoorten.
Jonge vogels zijn het meest gevoelig voor atoxoplasmose.
Besmetting: alleen via de mest, regelmatig de hokken schoonhouden.
Symptomen: Jonge vogels zitten dik, dunne ontlasting, lever duidelijk zichtbaar, darm duidelijk opgezwollen, dieren staan soms met de kop op de grond, afhankelijk van de mate van besmetting.
Behandeling: met sulfa preparaten EsB3.

Spoelwormen:

Komen bij vele vogelsoorten voor, zeer zeker bij hoenders. Spoelwormen zijn schadelijk omdat ze de darmwand beschadigen, voedsel uit de darm opnemen, bij grote aantallen verstoppingen van de darm veroorzaken, de galwegen van de lever kunnen binnendringen.

Haarwormen:

Komen ook bij vele vogelsoorten voor. Zij zijn schadelijk omdat ze de darmwand beschadigen, zich met bloed van de vogel voeden (bloedarmoede).

Lintwormen:

Ze zijn schadelijk omdat ze het darmslijmvlies binnendringen en hierin bloedingen veroorzaken, via deze beschadigingen kunnen ziektekiemen binnendringen, knobbels in de darmwand veroorzaken, bij grote aantallen de voedselpassage belemmeren.
Besmetting: vindt plaats door het opnemen van wormeieren of larven van besmette vogels, of bij bepaalde wormen (lintwormen) door het opnemen van de tussengastheer (slakken, vliegen, kevers enz.).
Symptomen: vogel verliest zijn conditie, vermagert en kwijnt langzaam weg, bloedarmoede, diarree, verhoogde wateropname en gevoeligheid voor elke verandering in het bestaan.
Behandeling: vogels ontwormen met geneesmiddel bijvoorbeeld Panacur en Flubenol.

Bloedmijt:

De belangrijkste uitwendige parasiet bij vogels, hongerige mijten zijn grijs, de met bloed volgezogen mijten zijn rood. Ze zijn lichtschuw en in het donker actief.
Symptomen: vooral jonge fazanten worden het slachtoffer, de mijten zuigen bloed uit de jonge vogels, de mondslijmvliezen van ernstig aangetaste vogels hebben een krijtbleke kleur.
Door bloedarmoede, waardoor ze minder voedsel opnemen, verzwakken de dieren en zullen spoedig sterven.
Als broedende hennen 's nachts door bloedmijten worden belaagd, kunnen zij het nest verlaten en er niet meer op terug keren. De kans op embryosterfte is dan groot.
Behandeling: trachten bloedmijten te voorkomen, ieder jaar hokken witten, met mijtwerende kalk behandelen, insekticide gebruiken. (Ivomex gebruik ik zelf voor de fazanten).

Schurftmijt:

Komt voornamelijk voor op de poten en of snavel, bij kippen worden zij ook vaak aangetroffen.
Symptomen: verandering van washuid van de snavel, het weefsel gaat woekeren, wordt wit van kleur en vertoont vele gaatjes. Mijten dringen verder de snavel in waardoor deze niet meer normaal gebruikt kan worden en scheef kan gaan groeien. Irritatie maakt dat de vogel zich gaat krabben en de infectie zich verder uitbreidt op poten, tenen en andere lichaamsdelen.
Behandeling: hok reinigen en ontsmetten, abnormale woekeringen enkele dagen behandelen met insekticide. Met parafine liquidum en olijfolie worden ook goede resultaten behaald, enkele malen per dag gedurende 1 week de aangetaste lichaamsdelen invetten, daarna 1 maal per week gedurende enkele weken.

Veerluis, veermijt, schachtmijt:

Deze parasieten vreten de veren van de fazanten aan, en worden regelmatig aangetroffen. Het veer-eiwit dat zowel in de veerschachten als in het veerpoeder zit, wordt door deze parasieten gegeten.
Symptomen: kan veeruitval veroorzaken, een groeiende veer in zijn ontwikkeling remmen en gaten in de veervlaggen doen vallen.
Behandeling: trachten de mijten te voorkomen, ieder jaar hokken witten, met mijtwerende kalk behandelen, insekticide gebruiken. Bijvoorbeeld Ivomex.

Luchtpijpmijt:

Deze mijten komen veel voor. Bevinden zich in de luchtpijp, longen en luchtzakken.
Symptomen: bolzitten, lusteloosheid en een achteruitgang van de conditie.
Later wordt door mijtophoping in de luchtzakken de ademhaling bemoeilijkt, de vogel maakt slikkende bewegingen en probeert de mijten uit de luchtpijp te spuwen. De ademhaling kan krassend zijn of met klikkende, piepende, proestige of niezende geluiden gepaard gaan.
Behandeling: stellen van een diagnose is moeilijk, we moeten luchtpijpmijten weten te onderscheiden van andere ademhalingsstoornissen.
De behandeling van luchtpijpmijten is nogal problematisch, zij kan worden uitgevoerd door een dichloorvosstrip (Vaponastrip). Een nieuwe strip moet eerst 2 uur in de buitenlucht hangen alvorens deze in een ruimte van 30 m3 wordt gehangen.
Kleinere ruimtes en/of niet goed geventileerde ruimtes is uit den boze, de vogels kunnen dan aan vergiftiging sterven.
Zelf gebruik ik hier voor en voor parasieten en wormen in het algemeen, Ivomex die ik met een paar druppels op de kale huid onder de vleugels aanbreng.

Slecht verlopende rui:

De meeste vogels ruien eens per jaar, een gezonde vogel heeft een vlot verlopende rui. Mogelijke oorzaken van slechte rui zijn:

• Onvolledige voedersamenstelling
• Wisselende hoktemperatuur, al of niet gecombineerd met een wisselende daglengte.(straat verlichting)
• Een hormonale storing, dit kan erfelijk zijn of veroorzaakt worden door een onjuiste daglengte, dagritme of lichtintensiteit.

Verenpikken:

Zien we vooral bij jonge dieren. Bij kuikens is verenpikken meestal een ondeugd van jonge vogels, het pikken gebeurt vaak aan staartveren, rugveren en vleugelveren. Groeiende veren kunnen reeds in een vroeg stadium worden aangepikt waardoor verwondingen ontstaan, nadat dit gebeurd is kan het gemakkelijk ontaarden in het tot bloedens toe verwonden van de aangepikte vogels.
De oorzaak hiervan moet meestal gezocht worden in het feit dat zij zich grenzeloos vervelen, of een ander belangrijke oorzaak is, de vaak onvolledige voeding. Resumerend en aanvullend kunnen voor verenpikken bij fazanten, en andere vogels de volgende oorzaken genoemd worden:

• verveling (wat groenvoer in de vorm van grasplag verstrekken)
• overbevolking
• te fel kunstlicht
• te weinig nachtrust (dagen met meer dan 18 uur licht moeten worden vermeden)
• voedingstekort

Mogelijkheid om te voorkomen is een C beugeltje te gebruiken dat men op de snavel plaatst, hiermee voorkom je dat er gepikt kan worden. Het is een vogel vriendelijke oplossing en zeer effectief.

Oogaandoeningen:

Verschijnselen hiervan zijn, tranenvloed, zwellingen van de oogleden, pusvorming, dicht kleven van de oogleden, oogbol en bindvlies ontsteking en blindheid.
Zij worden veroorzaakt door bacteriële infecties, virus infecties, schimmel infecties, verontreiniging, verwondingen of een vitamine A gebrek.
Behandeling: oog met afgekoeld gekookt water of met boorwater schoonwassen, daarna behandelen met een antibioticum bevattende oogzalf, verder krijgt de vogel een tetracycline in het drinkwater.

Legnood:

Vogels die legnood hebben kunnen niet tot ei afzetting komen, ze zijn onrustig, kruipen rond of blijven apathisch op het nest of op de grond zitten, ritmische cloacacontracties zijn karakteristiek. Voedsel wordt niet meer opgenomen, wanneer niet snel hulp geboden wordt kan de vogel sterven. Mogelijke oorzaken van legnood kunnen zijn:

• een gestoorde calcium, fosfor, of vitamine D stofwisseling, waardoor windeieren, dun schaligen of ruw schaligen eieren ontstaan.
• te jonge vogels, vogels in slechte conditie of zieke vogels.
• vervetting, de vetmassa's belemmeren de passage van het ei door de eileider.
• een slecht verkalkt ei, te jonge hen.
• ontsteking van de eileider.
• plotseling en aanhoudende verlaging van de omgevingstemperatuur. Vroege voorjaar bij nachtvorst.

Behandeling: hanteer een vogel met legnood met de grootst mogelijk voorzichtigheid, het ei in de eileider kan gemakkelijk breken.
Voer warmte naar de vogel toe op, dit kan de eileider stimuleren, of dompel het achterlijf van de vogels afwisselend in warm en koud water, vervolgens de vogel met de föhn drogen. Voorzichtig op de cloaca olijf olie aanbrengen kan ook helpen.
Ik hoop hiermee een beetje een beeld te hebben gegeven van wat er bij vogels in het algemeen, maar vooral bij onze geliefde fazanten kan gebeuren als ze ziek worden en wat je er tegen kunt doen.
Een belangrijk wapen in de strijd is een zeer snelle diagnose stellen, hoe snel des te meer kans op genezing. Fazanten in ons geval Tragopanen zullen niet snel laten zien dat ze iets mankeren, daarom is iedere dag de vogel opserveren van groot belang.

• Huisvesting tragopanen
• Voeding tragopanen
• Broedseizoen tragopanen
• Gezondheidszorg tragopanen
• Cabot tragopaan
• Satyr tragopaan
• Temminck tragopaan
• Tragopanen zuiver houden